De rol van de financiële oligarchie, de versoepelingen en de aanval van extreemrechts op de wetenschap
Ruim twee maanden geleden publiceerden we de 20 Maart Verklaring. We kijken nu naar wat er in die periode gebeurd is, vooral de ontwikkelingen rond de pandemie en de maatregelen dus. Drie belangrijke zaken hebben de “actualiteit” van de afgelopen maanden beheerst, die op het eerste gezicht los van elkaar staan (maar die we in deze analyse met elkaar in verband brengen.)
Ten eerste hebben we de eerste versoepelingen meegemaakt na de derde golf, die tegelijk als een aanloop worden gezien voor de (definitieve) afbouw van de lockdowns. Dat klinkt logisch omdat de vaccinatiecampagne op gang gebracht is. In Vlaanderen is begin juni 40% van de bevolking deels gevaccineerd, en 20% volledig gevaccineerd. Maar het is vooral de aanloop naar de versoepelingen en de manier waarop ze werden gerechtvaardigd en becommentarieerd die ons hier zorgen baart.
Ten tweede hebben we de gebeurtenissen – berichtgeving en reactie vanuit de bevolking en de politieke wereld – rond de voortvluchtige militair Jurgen Conings.
Ten derde wordt duidelijk dat het hele corona-debat terecht gekomen is in de nieuwe geopolitiek context die sinds de financiële crisis al onderweg is, maar die zich door de pandemie definitief heeft doorgezet. Een nieuwe “koude oorlog” van de twee grote economische blokken, China en VS, waartussen de EU met haar euro corona “herstelplan” zich een “strategische autonomie” tegenover “systeemvijanden” probeert aan te meten.
We argumenteren dus dat deze drie dimensies – hoe de versoepelingen zijn aangekondigd, het feit dat er een adviseur van de regering zich moet schuil houden na het gevaar voor een aanslag op zijn leven, en een stille financiële staatsgreep op ons geld en onze grondrechten – met elkaar in verband staan. Ze zijn dus niet los van elkaar en ook niet los van de bredere maatschappelijk context en de geopolitieke oorlogstemming te begrijpen. Deze drie feiten uit de recente spelen zich telkens af in een uitzonderingstoestand “buiten de rechtsstaat”, of op zijn minst aan de grenzen van de rechtsstaat.[1]
Terugblik op de 20 Maart Verklaring: rol van de financiële oligarchie
Een belangrijke vaststelling van de 20 Maart Verklaring was dat de onevenwichtige lockdowns, waarbij de grootindustrie zoveel mogelijk gespaard wordt terwijl kleine zelfstandigen en huishoudens de last van de lockdowns dragen, aangedreven werden door de belangen van de financiële oligarchie. Niet de onzichtbare hand van de markt, maar de onzichtbare hand van de “financiële markten”. In Europa komt daarbij dat die “onzichtbare markten” gedijen op basis van een “munt zonder volk”, zonder legitieme staat[2].
Een andere vaststelling is dat extreemrechts hierin een specifieke rol in speelt: bij gebrek aan alternatief kanaliseert ze het sociaal ongenoegen over de vastgoedspeculatie op de woonmarkt en scherpere klassentegenstellingen en over de moeilijke situatie van de lockdowns (de frustratie over de financiële onzekerheid, over het gebrek aan sociaal contact enzovoort)[3] naar een algemene ontevredenheid tegenover de beschermingsmaatregelen, die als een “inperking van de vrijheid” zonder meer worden gepresenteerd. Extreemrechts kan hierdoor ook een grotere electorale basis “mobiliseren” tegen de regering, tegen het “establishment”[4].
We gaan er dus van uit dat de macht in onze mondiale samenleving als een “oligarchie” kan worden bestempeld: een toestand waarbij de werkelijke macht in een samenleving geconcentreerd is bij een kleine groep. Dit is een “financiële” oligarchie die de reeel economie en de samenleving, incluis onze relatie met moeder aarde naar hun hand zet via “internationale financiële markten” zijn, met als centra ondermeer Wall Street, de City of London en Frankfurt (als hoofdkwartier van de ECB). De verpersoonlijking van deze dominante klasse zijn de miljardairs, die zich tijdens deze pandemie enorm verrijkt hebben. De meeste analyses daarover contrasteren ook deze verrijking met de verarming, werkloosheid enzovoort, bij de overgrote meerderheid van de bevolking.
Als de lockdowns voor de financiële oligarchie een belemmering zijn, waarom worden ze dan toch toegepast in de meeste landen ter wereld (zij het partieel), en waarom worden die partiële lockdowns dan nu al zo lang volgehouden? Het antwoord daarop is dat uiteraard alles afhangt van krachtsverhoudingen. Indien de financiële oligarchie volledig haar gang had kunnen gaan, dan waren er vermoedelijk geen, of nog meer onevenwichtige lockdowns geweest dan nu het geval is. We hebben ook gesteld in de 20 Maart Verklaring dat vooral de Europese landen een prestige hadden hoog te houden via hun ziekenhuiscapaciteit, en dat de lockdowns van de horeca en de quarantaines van de huishoudens in de eerste plaats bedoeld waren om die niet te laten overstromen.
De tweede belemmering voor een volledige free ride voor de financiële oligarchie lag op het gebied van de ideologie en de wetenschappelijke denkbeelden over de pandemie. We hebben aangegeven dat het idee van “herd immunity” door de heersende ideologie sterk gepromoot werd, tot op het moment dat de WHO de omschrijving ervan moest aanpassen om er expliciet bij te vermelden dat die groepsimmuniteit door vaccinatie moet bereikt worden. “Never in the history of public health has herd immunity been used as a strategy for responding to an outbreak, let alone a pandemic.” De agenda van de financiële oligarchie – geen of zo weinig mogelijk lockdowns – botst dan ook met de wetenschappelijke consensus bestaat social distancing en lockdowns effectief zijn tegen de verspreiding van een besmettelijk virus.
Waarom de lockdowns in westerse landen vaak zo lang duurden, of waarom ze opnieuw moesten heringevoerd worden na heropleving van het virus, is ook juist omdat ze slechts partieel, niet grondig worden doorgevoerd. Veel niet- essentiële sectoren mochten toch open blijven, grenzen worden niet gesloten, scholen bleven open omdat kinderen weinig of niet ziek worden van de pandemie, enzovoort. Dat alles maakt dat het virus bleef circuleren, bleef muteren ook, en dat de druk op de ziekenhuizen hoog bleef. De minder drastische, maar daardoor ook langdurigere maatregelen zijn eveneens een gevolg van de politieke keuzes om de belangen van de financiële oligarchie te behartigen. In de VS en Europa werden die belangen dus vooral op “korte termijn” nagestreefd, met het (paradoxaal) gevolg dat de maatregelen voor de bevolking dat langer duurden en waarvan het jo-jo karakter ervan het draagvlak ervoor zelf verder ondermijnde.
Een laatste element om aan te kaarten is dat ze bevoorrechten van de financiële oligarchie zelf niet veel last gehad hebben van de maatregelen. Fysiek gezien waren ze waarschijnlijk[5] best beschermd (door netwerking via teleconferentie), financieel gezien zorgden de constructies van de steunmaatregelen ervoor dat de voordelen ervan bij zichzelf terecht kwamen, gezien het “bailout” en “stabilisatie van de markten” karakter van die steunmaatregelen zo opgezet waren dat ze bij haarzelf terechtkwamen, en niet bij de werkende klasse. Dat de bevolking gebukt gaat onder langdurige lockdowns en gebrek aan sociaal contact, zal hen geen grote zorg geweest zijn, tenminste niet op korte of middellange termijn.
Terugblik op de 20 Maart Verklaring: de rol van extreemrechts
Op langere termijn heeft de financiële oligarchie er echter wel belang bij dat de lockdowns volledig afgebouwd worden, zoals we het in de 20 Maart Verklaring verwoordden: “De tweede voorwaarde om de financiële sector gerust te stellen is echter om te garanderen dat de economie niet te lang “op slot” zal blijven, dat de uitbuiting van de werkende klasse in de industrie zo snel en zo volledig mog naar haar “normale” toestand zal terugkeren.” En het is hier dat extreemrechts op het toneel verschijnt, haar rol kan vervullen “ten dienste van”. Nieuw in de pandemiecrisis is dat de aanval wordt ingezet op de wetenschappelijke inzichten over de pandemie over een heel breed spectrum van de burgerlijke media, in allerlei soorten kranten, opinies en dergelijke meer, waarvan de (communicatiekanalen van) extreemrechts zich in de meest radicale uitersten situeren, maar wel deel uitmaken van dat spectrum van relativering, “alternatieve stemmen” aan bod laten komen, enzovoort[6]. We zouden het kunnen vergelijken met een soort van “bindmiddel” voor de saus van het sociaal ongenoegen[7]. Een bindmiddel dat er geleidelijk aan in “oplost” en dus niet meer herkenbaar is als afzonderlijk ingrediënt, maar dat wel noodzakelijk is om de saus te kunnen bereiden.
Concreet gezien vinden in dat spectrum de meest simplistische complottheorieën en ook de meest radicale afwijzing van de maatregelen hun gading bij extreemrechts. Voorbeelden daarvan zijn “het virus bestaat eigenlijk niet”, “er is eigenlijk ondersterfte ipv oversterfte (en de statistieken vervalst om ons het tegendeel wijs te maken van de realiteit)”, “de vaccins zijn niet nodig”, “de vaccins functioneren niet zoals het moet, maar ze zijn enkel door ‘Big Pharma’ geproduceerd om dure winsten te maken met ons geld”. Extreemrechtse publicaties benadrukken daarnaast ook de link tussen deze complot-kritieken en “mainstream” kritiek die stelt dat de lockdowns de staat te veel op kosten jaagt, en dat dat “ons” op den duur ook zal in de financiële problemen brengen. We geven hier verder concrete voorbeelden van.
Terugblik op de gebeurtenissen en berichtgeving van de afgelopen maanden: de saus van de heersende ideologie is meer dan het bindmiddel van extreemrechts
De wisselwerking in het spectrum van de heersende ideologie met extreemrechts als bindmiddel, kunnen we aantonen aan de hand van de concrete chronologie van de maatregelen en de berichtgeving in aanloop van de geplande en doorgevoerde versoepelingen op het overlegcomité van 14 april:
Op 1 april wordt in Ter Kamerenbos het nepfestival “La Boum” georganiseerd, een samenscholing van een pak meer dan toegelaten mensen, om te protesteren tegen de coronamaatregelen die de vrijheden inperken. De organisatoren vestigden vooral de aandacht om de moeilijke situatie waarin jongeren en studenten zitten tijdens de lockdown. Het is met die invalshoek dat ook veel commentaren in de kranten de quarantainemaatregelen hekelen. Studerende jongeren worden buitenproportioneel (in vergelijking met andere bevolkingscategorieën) zwaarder getroffen omdat ze in een cruciale fase van hun ontwikkeling verstoken blijven van sociaal contact om hun persoonlijkheid als volwassene, en als sociaal geëngageerde burger, vorm te kunnen geven. De teneur in de kranten ging meer daarop in, en bijvoorbeeld minder op het het anti-vax en anti-mask sentiment (dat meer uitgesproken was bij andere manifestaties in Brussel tijdens de eerste en tweede lockdown).
Op 9 april verklaart Michael De Cock, directeur van de KVS (Koninklijke Vlaamse Schouwburg): “Voorstelling zal doorgaan, ook als het niet mag”. Hij vertegenwoordigt hiermee het ongenoegen in de cultuursector, die lange tijd “op slot” moet blijven, terwijl andere sectoren van de economie wel kunnen blijven draaien. “want cultuur is essentieel voor het welzijn van mens en maatschappij”. KVS is een bolwerk van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel, en het theaterpubliek (dat traditioneel altijd al uit de meer begoede middenklasse komt en vaak een elitair karakter heeft) bestaat voor amper de helft uit Brusselaars, de rest komt uit Vlaanderen. In het recordjaar 2017 waren er in totaal minder dan 50.000 bezoekers, dat betekent dat de schouwburg in een “normaal” jaar wekelijks cultuur verzorgt voor minder dan 1000 toeschouwers, waarvan een 500-tal (Nederlandstalige) Brusselaars. Weinig representatief in elk geval voor de essentiële noden van de gemiddelde Brusselaar. De voorstelling waarvan sprake kon voor 50 personen uitgevoerd worden. Vlaams parlementslid voor Groen Elisabeth Meuleman riep minister Jan Jambon op om van deze voorstelling een testevenement te maken. “De culturele sector heeft absoluut nood aan perspectief en wil heropenen in de nabije toekomst. Als we dit evenement wetenschappelijk laten begeleiden en gecontroleerd laten verlopen, dan kan hier veel informatie uit voortkomen die bij een toekomstige heropening nuttig kan zijn.” Door dit politiek gelobby is de voorstelling inderdaad een testevenement geworden, zoals op de website van de KVS te lezen is: “Jonathan: van voorstelling naar testevenement.”
Op 10 april verschijnt in l’echo “Quel Avenir pour la génération Covid?”. Uitgangspunt van de analyse is bovenvermelde samenscholing « La
Boum » in ter Kamerenbos. “Les débordements au bois de la Cambre, … montrent que le malaise de la jeunesse ne cesse de s’amplifier. Grands oubliés de cette crise, les jeunes sont au bout”. Vrij vertaald : de malaise van de jongeren neemt steeds toe, ze worden compleet vergeten en zijn ten einde raad. De jongeren worden als grootste slachtoffers van de crisis beschreven, “les plus fragilisés”, de aanslag op vooral hun mentaal welzijn is enorm. De analyse legt verder de brug en contrasteert met hoe de jongeren in 2019 met de klimaatbetogingen hun plaats opeisten op het publiek domein. «Les jeunes veulent prendre une place plus importante dans la Société qu’il y a dix ans. Cette notion d’engagement peut être très vite réactivée après cette crise.» (jongeren zijn geëngageerder dan 10 jaar geleden en dat engagement kan na deze crisis snel terugkomen). L’echo, de krant van de gevestigde orde en de werkgevers, peilt hier voorzichtig naar de veerkracht van de jongeren, maar evenzeer hun capaciteit om de gevestigde orde zoals in 2019 verder in vraag te stellen.
Op 13 april publiceren Mattias Desmet ea een publieke opinie in Knack: “Zonder tegenspraak kan van wetenschappelijke vooruitgang geen sprake zijn”. Uitgangspunt is het ontslag van Sam Brokken, dat als een vorm van censuur wordt begrepen om het “dominante narratief” over de coronacrisis ten allen prijze in stand te houden. Ter herinnering: Brokken werd ontslagen nadat hij in het VRT-programma De Zevende Dag kritisch uitliet over vaccinaties. Zowel Desmet als Brokken werden eerder geïnterviewd door het Pallieterke, om een “alternatieve” kijk op de interpretatie van de coronastatistieken te verdedigen. De bottomline van het artikel in Knack is dus niet “hoe beschermen we de bevolking het beste tegen een dodelijk virus, met de wetenschappelijke kennis die daarvoor is”, maar wel de bekommernis over “wetenschappelijke vooruitgang”, die dan zou voortkomen uit “zich kritisch uitspreken omtrent de coronamaatregelen”. Eén van de stokpaardjes van Desmet in andere publicaties of online debatten is steevast “de replicatiecrisis van de wetenschappen”. Kort gezegd: wetenschappelijke resultaten zijn eigenlijk weinig betrouwbaar, want herhaling van eenzelfde wetenschappelijk experiment in een andere context geeft vaak totaal andere resultaten. Dat laat uitschijnen dat zijn bekommernis over “wetenschappelijke vooruitgang” al dan niet bewust een andere agenda op het oog heeft (nl afbouw van de coronamaatregelen).
Op 14 april stelt Marc van Ranst: “Druk van bevolking is te groot om nu niets te doen” . De viroloog geeft openlijk toe dat niet meer de ziekenhuisopnames of de besmettingsgraad bepalend zijn voor de beslissingen over welke maatregelen worden gehandhaafd, verstrengd of versoepeld, maar wel de inschatting wat “de bevolking” ervan vind. Hij gaat uit van een zelf gemaakte voorspelling dat het “1 jaar-punt” een cruciaal moment zou zijn dat de weerstand van de bevolking zou breken. Hij verwoordt het als “men gaat een beetje realpolitik moeten doen” en “dit is niet een puur virologisch probleem, het is een maatschappelijk probleem”. We hebben in de 23 maart verklaring inderdaad gesteld dat het een maatschappelijk probleem is: de maatregelen zijn aangedreven door de klassentegenstellingen in de maatschappij en ingegeven door de belangen van de dominante klasse te verdedigen met bailouts, herd immunity en “open the business”. Pas daarna kwam de bekommernis om de volksgezondheid, en de wetenschappelijke inzichten die nodig zijn om die basis nodig is om ze te beschermen.
Op 14 april worden inderdaad versoepelingen op het overlegcomité beslist, waaronder de afschaffing van avondklok[8] en opening van de terrassen van de horeca op 8 mei. De logica achter de versoepelingen is duidelijk: door de vaccinatiecampagne wordt de druk op de ziekenhuizen minder groot, maw eenzelfde graad van sociale interactie tussen de bevolking leidt tot minder zwaar zieke en dodelijke slachtoffers. Aangezien de bezetting van de IC’s de afgeleide variabele is om de politieke stabiliteit in de EU en de eurozone te garanderen (zie punt 7 van de 20 Maart Verklaring) toont dit opnieuw de “korte termijn”-reflex van de politiek. Om de gezondheid van de werkende klasse op lange termijn te beschermen, zou een omgekeerde reactie aangewezen zijn: aangezien de vaccins sneller dan verhoopt op de markt gekomen zijn, en in principe massaal en snel kunnen toegediend worden bij de bevolking, komt het erop aan om de lockdowns vol te houden om de vereiste groepsimmuniteit door vaccinatie niet te laten ondermijnen door nieuwe varianten van het virus die door de mazen van de bescherming van de vaccins glippen.
Op 15 april interviewt Pallieterke Rik Van Cauwelaert, columnist bij De Tijd en politiek analist bij de nationale omroep. “Sam Brokken heeft niet helemaal ongelijk”, stelt die in dat interview. Van Cauwelaert hekelt de hoge maatschappelijke kost van de coronamaatregelen, vooral “op budgettair vlak”[9].
Op 17 april schrijft Anne-Emanuelle Bourgeaux een opinie in Le Soir over de repressie en het verdeel- en heerskarakter van de pandemiemaatregelen, vooral het feit dat de lasten daarvan volgens haar buitenproportioneel op de 0-25-jarigen terechtkomen, die 3 miljoen van de 11 miljoen Belgen uitmaken. Bourgeaux ziet in de aanpak van COVID-19 een “gerontocratie”, een dictatuur van ouderen, en suggereert dat de jongeren hun normaal leven zouden moeten kunnen opnemen: “Mais de leur point de vue, n’est-ce pas de la gérontocratie quand les multiples autorités qui les surplombent… leur intiment l’ordre de ne pas sortir en bande, de porter le masque, de ne pas se voir en groupe, de ne pas venir en cours, de ne pas danser, de ne pas voyager, de ne pas faire de sport, de ne pas aller au concert, etc. etc. etc. ?” Haar weliswaar terechte bevindingen over de moeilijke situatie van jongeren zijn echter geen gevolg van een generatiekloof of van een ouderlingendictatuur, maar van een klassenpolitiek. Vergeten we niet dat de meeste slachtoffers van COVID-19 ouderlingen zijn, en dat dat er een pak minder geweest zouden zijn indien niet de stabiliteit op de financiële markten en de winsten van de financiële oligarchie de leidraad waren geweest voor de coronamaatregelen, maar de volksgezondheid.
Op 19 april verschijnt een bericht op VRTNWS dat onze analyse het meest kernachtig samenvat: “Nu de vaccins de wereldbevolking stilaan beginnen te beschermen, zien de beleggers het licht aan het einde van de coronatunnel steeds feller branden en doen de aandelen weer opgeld.” De beleggers zijn uiteraard niet bekommerd om de gezondheid van de wereldbevolking, maar omdat de vaccinaties in een kapitalistische economie zoals gezegd samengaan met een verdere heropening van de business (en niet zoals het de volksgezondheid ten goede zou komen met een verstrenging van de sociale beschermingsmaatregelen).
Op 21 april interviewt Pallieterke Stefaan Walgrave, een andere gevestigde politieke analist. Door de verschillende interviews met “mainstream” wetenschappers en opiniemakers wordt de lat voor de volgende uiteraard altijd iets lager gelegd.
Ook op 21 april verschijnt er een langere analyse in Knack over het lokaal verzet tegen de coronamaatregelen. Journalist Walter Pauli interviewt en citeert er Mark Elchardus, zelf politiek commentator en cultuursocioloog: “Was ik nog achttien, ik had ook staan dansen in het Ter Kamerenbos”.
Op 24 april stelt Julie Peyrat, spreekbuis voor het “Collectif d’occupation de la monnaie” in een debat met minister van volksgezondheid Frank Vandenbroucke dat de sluiting van de theater- en evenementzalen maar voor 3% meetelt in de besmettingen, tegenover 35% in de industrie. Ze acht het beleid verantwoordelijk voor de “collaterale schade” van de maatregelen bij de jongeren. Vandenbroucke antwoordt haar dat hij elke dag tientallen berichten krijgt van vergelijkbare sectoren en lobbygroepen, die elk hun eigen kleine bijdrage op de besmettingscijfers benadrukken om verlost te worden van de maatregelen.
Op 25 april komt Theo Schetters – “immunoloog in het oog van de storm” – uitgebreid aan bod in Pallieterke. “Ik zie de medische noodzaak van vaccinatie niet en dat wordt mij kwalijk genomen”, is de ondertitel. De anti-vaccinatiepropaganda van Schetters werd weerlegd op de website van gezondheid en wetenschap.
Op 25 april stelt Peter Mertens in de Zondag: “Ik heb begrip voor de uitbaters die foert zeggen en toch open doen op 1 mei”. En als reactie op bovenstaande testevenementen in de KVS en andere in de cultuursector: “Ik heb begrepen dat dat op een veilige manier zal gebeuren. Dus ja, dat kan op mijn sympathie rekenen.” Over Jean-Marie Dedecker: “Straks geeft u de rechtse rebel Jean-Marie Dedecker nog gelijk. “Absoluut zelfs. Op dat ene punt, hé.” (op 24 en 27 april werd Dedecker geïnterviewd door Dries Van Langenhove)
Om alles op een rij te zetten: waardoor wordt het draagvlak gecreëerd om de beschermingsmaatregelen versneld af te bouwen?Ten eerste wordt er hard gehamerd op de mentale situatie van de jongeren. Ten tweede krijgt de cultuursector een hefboom in handen om te lobbyen, en om haar maatschappelijk belang groter voor te stellen dan in werkelijkheid het geval is. “Cultuur” wordt hierbij verengd tot het elitaire “naar het theater gaan”. Ten derde worden de complot- en antivaxtheorieën in het milieu van extreemrechts (in Vlaanderen het maandblad van het VB, “Pallieterke”) vermengd met die van “gevestigde” stemmen die de coronamaatregelen en de kost ervan aan de kaak stellen.
Het in veiligheid brengen van Marc Van Ranst, de klopjacht op, en de steun voor de voortvluchtige militair
Het is in dat klimaat dat de Belgische militair Jurgen Conings op 17 mei verdwijnt, met wapens uit het depot waar hij bewaker van was. In zijn afscheidsbrief aan zijn vriendin schrijft hij dat hij niet kan leven in een wereld waarin de politiek en ook de virologen hem alles voorschrijven. De inlichtingendiensten gaan ervan uit dat hij een aanslag plande op Marc Van Ranst en zetten een klopjacht op hem in met de steun van ook buitenlandse patrouilles (tot 2 weken na zijn voortvluchtigheid blijft hij onvindbaar). Hij krijgt steun van tienduizenden Vlamingen op Facebook, en er worden drie dagen na elkaar betogingen gehouden van enkele honderden mensen die hem steunen.
De steun voor de voortvluchtige militair in kringen die breder zijn dan het extreemrechtse milieu waartoe Conings behoort (hij stond al jaren op de lijst van OCAD als rechtse extremist), is te begrijpen door de boven geschetste dynamiek. De combinatie van de campagne voor de versoepelingen (het idee van “de mensen hebben er genoeg van”) met de de uitzonderingstoestand die een ideale voedingsbodem voor extreemrechts is, heeft bij een groot deel van de bevolking het idee gevoed dat de frustratie van de militair gerechtvaardigd is[10].
Voor extreemrechts is de sympathie voor de terrorist geen signaal geweest om te bezinnen (“oei wat hebben we aangericht?)”, maar integendeel om verder op hun elan door te gaan, olie op het voor te gooien[11]. Ze plukt de vruchten van haar uitgedokterde strategie om enerzijds de “gevestigde” of “gematigde” stemmen (de bovengenoemde Rik Van Cauwelaert, Stefan Walgrave, de populaire ‘FC de kampioenen’-acteur Mark Verbruggen, enzovoort), in hun communicatiekanalen aan bod te laten komen, en anderzijds de klassieke extreemrechtse stijl met het op ‘satirische’ manier onderuit halen van het gezag van de virologen (en meer specifiek Marc van Ranst). In reactie op de klopjacht op Conings kopt hoofdredacteur Jurgen Ceder dan ook: “Mag de provocateur nu eindelijk van het scherm”. De ‘provocateur’ is van Ranst, die nu hij met een aanslag met de dood bedreigd wordt en met gans zijn gezin moet onderduiken, monddood moet gemaakt worden. “Van het scherm” betekent dat hij geen virologisch advies meer moet geven, dat door de bevolking geassocieerd wordt door coronamaatregelen die de vrijheid beperken. Niet alleen Ceder en Pallieterke gooien olie op het vuur, ook Siegfried Bracke spreekt over de “Grootviroloog”, VB-kamerlid Chris Janssens vraag naar aanleiding van de reacties van Van Ranst terwijl die ondergedoken zit of de zuurstof in het safehouse niet moet gemeten worden, op Doorbraak verschijnt er een cartoon met de titel “Is het Coronavirus dan toch gefabriceerd in Wuhan”, en afbeeldingen van viruspartikels die allemaal het personage van Ranst moeten voorstellen. Doorbraak is normaal gezien de meer “gematigde” flank van de vlaamsnationalistische media in Vlaanderen (tegenover de meer radicale palnws), maar de steun voor Conings gaf hen een zetje om ook “gedurfder” (of wansmakelijker) uit de hoek te komen.
De dynamiek rond de situatie van Conings, die extreemrechts extra vertrouwen geeft, nodigt ons uit om nieuwe stellingen aan die van de 20 Maart Verklaring toe te voegen.
- Het bevestigt onze stellingnames van de 20 Maart Verklaring en de juistheid van stellingen 16 tot 19. Extreemrechts is een factor die zich op een welbepaalde manier profileert tijdens de pandemie, er garen bij spint, vertrouwen krijgt omdat hun optreden in laatste instantie de belangen van de “financiële oligarchie” dient.
- De uitgelaten reactie in extreemrechtse media doet het vermoeden rijzen Conings misschien geen “lone wolf” of “losgeslagen gek” is/was, maar steun kon krijgen van extreemrechtse netwerken in en buiten het leger, en een deel van de legertop of middenkader. Recente reportages (onder andere in de Morgen) over de netwerken van extreemrechts doen dat vermoeden toenemen.
- De aanval op van Ranst is niet enkel een aanval op “Van Ranst” als persoon, maar op een vertegenwoordiger van de regering die de wetenschappelijke consensus vertegenwoordigt dat lockdowns en social distancing nodig zijn om de gevolgen van een pandemie in te dijken. Met andere woorden van het idee dat een deel van de economie moet platgelegd worden. Dat dat in praktijk voor de kapitalistische landen een zo klein mogelijk deel van de economie moest zijn (de horeca) doet daarbij niet ter zake. Dat ook van Ranst zelf niet de hardste pleitbezorger was van een harde of volledige lockdown (hij bekende dat de virologen op een bepaald moment ook liever de “herd immunity”-strategie via het openhouden van de scholen wilden uitproberen) ook niet. Maar waarom wordt Van Ranst er dan uitgekozen, en niet Erika Vlieghe, Pierre Van Damme of Steven Van Gucht? Omdat Van Ranst het meest in het oog springt, ook voor de pandemie de polemiek met rechtse en extreemrechtse politici niet schuwde. Men kan het dan voorstellen alsof het een aanval is op de “anti-rechtse” profilering van Van Ranst, of op zijn uitgesproken persoonlijkheid, zijn communicatie in de publieke sfeer. Maar als extreemrechts hem kan viseren, “onschadelijk maken”, of zijn invloed als adviseur aan banden leggen, dan zouden ze dat als een overwinning beschouwen. Los van wat de reactie van Van Ranst hier zelf op zal zijn, er wordt een duidelijke boodschap “afgevuurd” naar wetenschappelijke adviseurs die zich te sterk zouden willen profileren, die een te strenge “lockdown” zouden adviseren. Andere wetenschappelijke adviseurs zullen bij deze of een mogelijk volgende pandemie 2 keer nadenken vooraleer ze met uitgesproken standpunten naar buiten komen, dat is het (onbedoeld of bedoeld) effect waarbij de extreemrechtse pers nu een rondedans maakt. Dat dit geen denkbeeldig scenario is in Europa, bewijst ondermeer het vertrek uit de politiek van de Spaanse minister Pablo Iglesias na doodsbedreigingen uit extreemrechtse hoek.
- “Pallieterke” met de stelling van Ceder ligt zomaar in de krantenwinkel naast andere kranten. Dat wil zeggen dat mensen het normaal zouden (moeten) vinden dat iemand die ongewenste standpunten in de publieke ruimte verkondigt met de dood bedreigd kan worden. Voor het extreemrechtse blad en haar hoofdredacteur geeft het aan wat ze bedoelen als ze het hebben over een “aanval op vrije meningsuiting” waar zijzelf vermeend slachtoffer van zijn.
- De profilering van extreemrechts tegenover de aanpak van de pandemie, nu met doodsbedreigingen aan het adres van een wetenschappelijk adviseur, met doodsbedreigingen, is geen alleenstaand “Belgisch” geval. We hebben in de 20 Maart Verklaring aangekaart dat in dit fenomeen zich in de VS, Duitsland, Spanje, Frankrijk, … voordoet, en we maken nu een “Belgische” case mee van een internationale trend.
- Dat daar in deze fase van de pandemie opflakkeringen van zijn, is niet toevallig. De internationale bourgeoisie is weer met vuur aan het spelen door de ontwikkeling van de vaccins aan te grijpen om alles terug open te gooien. Maar dit gaat sneller dan de vaccinatiecampagne, en de vooruitzichten van COVAX zijn veel te optimistisch gebleken. Op dit moment (begin juni 2021) is slechts 1 procent van de wereldbevolking gevaccineerd. De financiële oligarchie beseft dat ze met vuur aan het spelen is, zeker nu de Olympische spelen eraan komen, iets waar epidemioloog Pierre Van Damme onlangs van zei dat dit zeer onverstandig is om ze te laten doorgaan. (Als je een hotspot wil creëren voor de concentratie van een mogelijke variant die buiten de vaccinatie bescherming valt, moet je een internationaal multi sportevenement organiseren). Maar men wil niet het risico lopen om binnen enkele maanden de boel misschien terug “dicht” te moeten gooien, en extreemrechtse afschrikking van wetenschappers die de regeringen moeten adviseren kan daarbij “een handje helpen”.
- Het draagvlak voor die afschrikkingscampagne is gevoed door complottheorieën, die oppervlakkig gezien ook een “links” profiel kunnen aanspreken. Mensen die van zichzelf denken dat ze ook “tegen het systeem” ageren, maar niet anders dan de agenda van de financiële oligarchie versterken. Palnws verspreidt niet toevallig ook de complottheorieën over Klaus Schwab en Bill Gates, wat hen een “anti-establishment” uitstraling meegeeft.
- De “imperialistische” component van die complottheorieën, is de theorie die de komende weken en maanden meer voeding zal krijgen: “het virus is in een Chinees labo ontstaan”. Zie ook bovengenoemde cartoon in Palnws. De VS stevent sinds haar “Pivot to Asia”-doctrine sinds enkele jaren ook meer op een directe confrontatie af met China, wat zich ook weerspiegelt in de campagnes over de Oeigoeren. De aanpak van de de pandemie heeft de verschillen tussen beide grootmachten des te scherper in de verf gezet. 600.000 doden in de VS op een bevolking van 330 miljoen, dat is 1 op de 550 burgers die eraan gestorven is. Vergelijk dit met China, een kleine 5.000 doden op een bevolking van bijna anderhalf miljard, dat is 1 op 300.000 doden. Zelfs met die bedenking dat de Chinese overheid haar statistieken zou geminimaliseerd hebben (iets wat regelmatig geopperd werd in de westerse pers maar echter zonder bewijs daarvan te kunnen aanleveren), blijft dit een verschil van meerdere grootte-ordes. Dat stimuleert de VS-imperialisme nu extra hard om het verhaal van het “Chinees labo” verder te promoten. Het is een variant van de massavernietigingswapens in Irak, en van de “Russische inmenging” in de verkiezingen van 2016.
Vervolg op de 20 Maart Verklaring van het volkscomité “Recht op Recht” naar aanleiding van 1 jaar pandemiebeleid.
Voetnoten:
[1]Zowel het beleid, als de instellingen als de politieke krachten tasten systematisch de grenzen van de grondwettelijk orde af of overschrijden die effectief of in de communicatie. De “uitzonderingstoestand” schaft de democratie echter niet af. Ze legt integendeel meer dan ooit de verantwoordelijkheid voor de democratie in handen van de burgers, de burgermaatschappij, het volk en de politieke krachten voor ie het recht op recht gebaseerd is op grondrechten en intersoevereiniteit van het volk. Op de begrippen “uitzonderingstoestand” en “intersoevereiniteit” gaan we in deze bijdrage niet dieper in, ze vergen een aparte analyse. Voor “uitzonderingstoestand” volstaan we hier om een algemene omschrijving te gebruiken als een toestand waarbij bijzondere rechtsregels in werking treden. Een begrip dat hiermee verwant is en voor de lezers meer connotatie kan hebben, is “noodtoestand”. In relatie tot het debat hierover tijdens de pandemie verwijzen we ondermeer naar deze opinie van april 2020 in Knack, en naar dit debat van mei 2021 van het vrijzinnig centrum De Schakel.
[2] Het karakter van de euro is cruciaal om de finesses van de “uitzonderingstoestand” in de Eupese context te vatten, maar vraagt eveneens een afzonderlijke, diepgaandere analyse om uit te leggen wat we met de vergelijking “munt zonder volk” bedoelen. Voor de afwezigheid van de “legitieme staat” verwijzen we onder meer naar de analyse van Perry Anderson die de constructie van de EU als een opeenvolging van “coups” (in de brede betekenis van het woord) ziet; samengevat en vertaald op de website van Ander Europa.
[3] In een analyse over de Belgische politieke crisis suggereren we dat die bestaansonzekerheid wordt aangedreven door vastgoedspeculatie en stijgende woningprijzen, en dat het op dit terrein is dat extreemrechts het sociaal ongenoegen electoraal heeft weten te recupereren. Zie ondermeer vanaf 5’50 in deze video.
[4] zoals we ook zagen na zwarte zondag en de schandalen begin jaren ‘90 en de slepende politieke impasse van het Belgisch politiek regime in het begin van de eeuw.
[5] in de Europese Unie gebeurde dit ook door de “opkoopprogramma’s” van obligaties door de ECB, die kunnen beschouwd worden als het opkopen van staatsschuld, of het aangaan van schuld op EU-niveau, die een effect hebben van wat in monetaire termen “quantitative easing” genoemd wordt, en die het “stabiliserend” karakter voor de financiële markten bepaalt.
[6] Deze aanval op de wetenschap heeft ook diepe filosofische wortels, voortkomend uit de Duitse filosofie (Schelling, Schopenhauer, Nietsche, Heidegger), en als reactie op de Franse Revolutie. We kunnen ze onder de noemer van het (ontologisch) irrationalisme plaatsen. Reactionaire politieke stromingen kunnen hierop inspelen. Het valt buiten het bestek van deze verklaring om er dieper in te gaan.
[7] Sociale media hebben hier door hun echokamer karakter een versterkende rol; doordat ze meer dan andere media inspelen ook op concreet sociaal ongenoegen, krijgen ze een mobilisatiepotentieel bij de bevolking.
[8] waarvan de ongrondwettelijkheid al van in het begin echter al gecontesteerd werd.
[9] Van Cauwelaert is een van de weinige stemmen die kritisch durft te schrijven over de Europese instellingen en het Europees monetair beleid. Hij wijst terecht op de tegenstrijdigheden tussen de euro-begrotingscontrole en de schuldexplosie tijdens de pandemie. Net nu deze tegenstrijdigheden het felst naar voren komen in de uitzonderingstoestand wordt de vraag wie deze schuldopbouw zal betalen buiten het zichtsveld gehouden en het is niet ‘t Pallieterke die daarop aanstuurt.
[10] Doorheen de sympathie voor de verdwenen militair klampt een deel van de bevolking zich vast aan een symbool van de sterke staat, aan het symbool van de gedeprimeerde Afghanistan strijder.
[11] in meer filosofische termen kunnen we zeggen dat extreemrechts zich op het “buitenparlementaire pad” begeeft, en buiten verkiezingen een appèl ontwikkelt dat aansluit bij zowel de leegte van de politiek, de drang naar sterk gezag en het ongeduld bij grote lagen van de bevolking die hun belangen niet verdedigd zien. De mobilisatie rond zo’n appèl is in tegenstelling tot andere opwellingen van verzet of waakzaamheid met het Gele Hesje, een “constructie”.