Recht op recht voor boer en burger

Open brief naar aanleiding van 10 jaar Boerenforum

Zaterdag viert Boerenforum (BF) haar tiende verjaardag. Proficiat.

Wie een lustrum viert bestaat. Wie een decennium viert, heeft recht van spreken. Want de tijd staat niet aan uw kant en wie tien jaar de tijd neemt, heeft een toekomst voor zich.

Ik was aanwezig op het eerste BF in Lovendegem. Het was de tijd – vlak na de eurocrisis en de historische melkstaking – dat een nieuwe generatie Belgische boeren de leiding nam van een unieke straffe beweging voor ons grondrecht tegen een nieuwe generatie vrijhandels- en investeringsverdragen om de markten te reguleren op maat van multinationals en de haute finance.

Ik weet niet of er iemand de geschiedenis gaat schrijven van deze 10 jaar waarin ik als concessionaris van een Gentse boerenmarkt en als grondrechtenactivisme BF volgde en steunde.

Ik denk dat ik maar één keer een echte bijdrage geleverd heb aan een BF. Dat was dat in Oostende bij Teja De Prins, vlak na een van de grootste herstructureringen in de Belgische landbouwsector, met name het ontslag door FrieslandCampina van 480 melkveehouders zonder overleg met de producentenorganisatie noch met de ondernemingsraad.

De meeste melkveehouders konden verder leveren aan Milcobel, LDA. Andere stopten. Sindsdien rijden vrachtwagens uit Nederland af en aan bij de fabriek in Aalter met Nederlandse overproductie aan melk. Terwijl FrieslandCampina (in Nederland een coöperatie, in België een NV) in nieuwe zuivelmarkten in Azië investeert. De melkpoederafdeling werd verkocht. De laatste tijd draait de fabriek op volle toeren, ook met Belgische melk.

Een 30 tal leveraars waagden de stap naar bio en kwamen al dan niet terecht bij Biomilk.be. Waarbij BF zijn invloed heeft kunnen doen gelden om de overstap naar bio te wagen.

In mijn geheugen zitten nog altijd de blik en de woorden van een oudere sympathisant van de boerenstrijd op een van de eerste vergaderingen in 2013 in Mundo B in Brussel na het eerste BF : “Met alle sympathie, maar in Vlaanderen is het onmogelijk een nieuwe boerenbeweging op te bouwen naast het corporatisme van BB (BoerenBond) en haar politieke arm Cd&V”

Aan die woorden moest ik denken bij het zien van de 500 tractoren met boeren die in september van dit jaar in Antwerpen protesteerden tegen het stikstofbeleid van de Vlaamse regering. Daar was geen BB te bespeuren. Kop van jut was NVA en industriebons Radcliff van Ineos die voorrang geniet op boeren en landbouw.

Ik had BF daar ook verwacht om te luisteren naar de klachten van veel jonge boeren. En naar Sieta Van Keimpena, Friese melkveehoudser, coöperant van FrieslandCampina en tot voor kort voorzitster van de EMB (European Milk Board), die de historische melkstaking organiseerde.

Farmers Defence

Op het ogenblik dat ook BF in De Haag met Sieta, Greenpeace en EMB het verzoek afgaf aan de Eerste Kamer om het handelsverdrag CETA niet te ratificeren, rolden de eerste tractoren het Maaiveld op, opgeroepen door Farmers Defence waarvan… Sieta de woordvoerster werd.

Farmers Defence werd opgericht tegen acties van dierenactivisten tegen veehouderij. Het werd snel een strijdbare boerenbeweging buiten de traditionele boerenbonden om tegen het stikstofbeleid van de Nederlandse regering.

Die boerenbeweging kreeg op korte termijn grote sympathie bij de bevolking en zette de Nederlandse politiek onder druk. Ze zijn zowat de gele hesjes van het Nederlandse boerenprotest tegen de Randstad regeringen.

Deze boerenbeweging steunt op een breed gedragen kritiek op de onrechtvaardige verdeling van rijkdom binnen de voedselketen, ten koste van de producent, de boer en boerin. En op een kritiek dat de Green Deal niet de boer, maar de agro-business ten goede komt.

BBB (BoerenBurgerBeweging) is een van de politieke vertolkers van deze kritiek, maar zonder kritiek op de liberalisering van de landbouwmarkten. Integendeel, BBB vervoegt met een terechte kritiek op greenwashing en een terechte strijd voor voedselsoevereiniteit, het traditionele economisch nationalisme in de boeren- en plattelandsstrijd. Een nieuw agrarisch populisme heeft zich ontwikkeld doorheen het debat over de supranationale engagementen en verplichtingen inzake natuurbehoud en klimaatverantwoordelijkheid.

In België leidde het stikstofdebat tot een ongeziene clash tussen de aloude politieke plattelandspartij gesteund door BB enerzijds en de Vlaams nationalisten die het opnemen voor de industrie anderzijds . Ineos krijgt van de Vlaamse regering een bankgarantie van 500 miljoen euro voor een plastiekfabriek op basis van schaliegas die haaks op de klimaatnormen Europa kunnen binnenkomen. Boeren die moeten investeren in stikstof arme productie krijgen peanuts of moeten stoppen.

De boer wordt gepakt door de subsidiaire toepassing van regels van euro-instellingen die vandaag voor de ene green dealer zijn en morgen voor de andere free trader. A la tête du client. Zonder grondrecht.

Met de verkiezingen van 2024 in het vooruitzicht nemen boeren nu zelf het politiek debat in handen. En de tiende verjaardag van BF is een goede aanleiding om dat ook te doen.

BF heeft het debat met de politiek nooit geschuwd. Want voor landbouw geldt altijd het primaat van de politiek. De “vrije markt” is een illusie als het over voeding en landbouw gaat.

Hier volgen drie voorstellen die de afgelopen jaren ter discussie stonden in grondrechtenbeweging Recht op Recht.
(www.rechtoprecht.eu) Ze vertrekken van de grondrechten van boeren, burgers en moeder aarde.

1. Stikstofdecreet

In RoR wordt een procedure bij het grondwettelijk hof onderzocht tegen het stikstofdecreet dat de komende maanden door het Vlaams parlement zal aangenomen worden.

De juiste inhoud ervan is nog niet helemaal bekend. De twee ” volkspartijen”, die zich allebei beroepen op het principe van subsidiariteit van de Vlaamse overheid inzake de supranationale engagementen van België in deze kwestie, hebben een koehandel gesloten.

Verschillende actoren hebben aangekondigd een verzoekschrift in te dienen om delen of het geheel van het komende stikstofdecreet te doen vernietigen.
Bij mijn weten bestrijdt geen enkele van deze kandidaat-verzoekers het centraal punt in de discussie, met name de supranationale engagementen zelf die Vlaanderen aangaat met dit decreet.

Er is de afgelopen jaren veel bindende Europese regelgeving op ons afgekomen die beleid à la tete du cliënt tot doel en tot gevolg hebben.

Dat geldt bijvoorbeeld voor de vrijmaking van de landbouwmarkten die door alle partijen van de Vlaamse regering en door de BB werden goedgekeurd en rechtstreeks oorzaak zijn van de stikstofuitstoot.

Dat geldt met name ook voor de afschaffing van het melkquotum dat op zeer korte tijd geleid heeft tot een opstoot van het aandeel van de landbouw in de uitstoot van CO2 en stikstof. Het is de niet-bio melkveehouderij die verantwoordelijk is voor de toename aan stikstof uitstoot in nieuwe megastallen die nog maar zeer recent werden gebouwd met geld van agro investeerders en grootfinanciers die de overproductie hebben doen toenemen en de autonomie van de landbouwbedrijven hebben gefnuikt. ( zie grafieken)

Wij willen duidelijkheid scheppen op basis van eerder grondrechten activisme over het grondrecht van de Vlaamse regio en via de overheid, van boeren, consumenten en burgers en van andere regio’s om de landbouwmarkten dusdanig te reguleren dat een klimaatverantwoordelijke en agro-ecologische omslag van de landbouw mogelijk is.

Hierbij maken wij gebruik van de unieke ervaring van de strijd en het grondrechtenactivisme tegen Ceta door een unieke beweging van boeren, burgers, werkers en volksvertegenwoordigers.

2. Landbouw en industrie

Ik ben in geprek met een aantal boeren om een verzoekschrift in te dienen bij het Vlaams parlement over de bankgarantie voor Ineos voor de bouw van de klimaattoxische plasticfabriek in Antwerpen.

Deze staatswaarborg van 500 miljoen euro waarvan al bijna de helft geactiveerd is, vormt een schandelijke discriminatie tussen landbouw en industrie die ook zal verwerkt worden in de procedure voor het grondwettelijk hof.

De aloude tegenstelling tussen industrie en landbouw, tussen boer en werker, tussen stad en platteland is daarmee onverwacht deel gaan uitmaken van het politiek debat, zonder dat er een politieke kracht aanwezig is die deze klassenstrijd een democratische basis geeft.

Een gelijke behandeling van landbouw en industrie op wetenschappelijke basis en op financiële basis is een gerechtvaardigde eis.

Stel u eens voor dat de overheid 500 miljoen euro staatswaarborg zou geven aan de bio landbouwcoöperatieven? De reorganisatie van de zuivelsector, van de suikersector, van de akkerbouw,… die zou er helemaal anders uitzien dan de reorganisaties op maat van Lippens, Milcobel, Huts, Colruyt en andere.

Wie gaat het debat aan?

3. De grond van de zaak,
de zaak van de grond

Tot slot de grond van de zaak, de zaak van de grond
En de zaak van democratie en grondrecht .

Dank zij consequent grondrechtenactivisme riepen boeren en burgers een halt aan de privatisering van 450 ha landbouwgrond behorend tot Gents publiek vastgoed aan Fernand Huts.

Een fundamenteel politiek debat ontspon zich na deze overwinning van het algemeen belang op het belang van de haute finance en de nieuwe grondadel die speculeert op landbouwgrond. Op 8 oktober gaf het volk van Gent raad aan het stadsbestuur in een volksraadpleging over de privatisering van gemeentelijk publiek vastgoed.

BF steunt dergelijke strijd maar lijkt in de strijd voor de toekomst van onze boeren te kiezen voor burgerlijke ongehoorzaamheid als politieke strategie. Omdat alle andere politieke middelen geen zoden aan de dijk zouden brengen .

In een adem wordt daarmee ook een statement gegeven tegen het agrarisch populisme dat vandaag opduikt en in progressieve kringen nogal gemakkelijk weggezet wordt als stroman van de agro business, meer zelfs als de kortste weg naar fascisme.

Met historische verkiezingen voor ons denk ik dat deze move BF zal isoleren van de massa van de boeren en de belangenstrijd net zal overlaten aan het traditionele corporatisme van de BB dat zich als slachtoffer opstelt. De band van boer en burger dreigt ermee over gelaten te worden aan een piepkleine minderheid van progressieve middenklassers die kleine boereninitiatieven rechthouden maar een te smalle basis vormen tegenover de freetraders en de grootfinanciers die de schaalvergroting draaiende houden.

Die krachtsverhoudingen opbouwen vergt belangenstrijd en dus een antwoord op de vraag die 10 jaar geleden gesteld werd door de man na het eerste BF.

De BB ontstond eind 19de eeuw als bescherming tegen de invoer van goedkoop Amerikaans graan en als zuil van de anti-socialistische plattelandsbeweging Rerum Novarum. Behalve in Wallonië waar een kleine progressieve boerenorganisatie ontstond uit het verzet, heeft het corporatistische boerensyndicalisme van de BB, als onderdeel van de agroketen en binnen de katholieke zuil, standgehouden als enige stem van boer en boerin in de democratie. BB won het pleit van de financiële crisis en werd hoofdaandeelhouder van de enige systeembank die dit land nog rijk is. Met geld van boer en belastingbetaler.

ABS ontstond gelijk met Fugea eind jaren 60 uit verzet tegen het Mansholtplan en het Europees landbouwbeleid. Het groepeert vandaag nog boeren die strijdvaardig de boerenbelangen verdedigen, maar heeft zich op bijna een halve eeuw ontwikkeld als kleine BB in het agrofront naast de grote BB.

VAC ontstond op het ogenblik van de doorbraak van de globalisering na de val van de muur wanneer landbouw deel ging uitmaken van de WTO. Het splitste al na 10 jaar in een boerenbelangenvleugel en een integrationistische vleugel die via de politiek ook een piepklein zuiltje naast BB en ABS dacht te kunnen uitbouwen.

De oprichting van BF situeert zich in de periode van de onderhandelingen van een nieuwe generatie vrijhandelsverdragen na de financiële crisis die de regulering van landbouw– en voedingsmarkten hoog op de geopolitieke agenda plaatsten .

BF is meegesleept in de straffe beweging die in België ontstond in de nasleep van de strijd tegen de afschaffing van het melkquotum en die geleid heeft tot de blokkering van Ceta door het Waals parlement, een blokkering die nog altijd niet is opgeheven. Magnette zou nooit gedaan hebben wat hij gedaan heeft zonder de nieuwe strijdbare boerenbeweging die hier leiding gaf aan de burgermaatschappij en m.i. de weg naar de toekomst toont voor de volgende 10 jaar van BF: dat van een boerenbelangenorganisatie die uiteraard samenwerkt met burgers en sociale bewegingen, maar in de eerste plaats vakbond is en geen NGO.

Burgerlijke ongehoorzaamheid als actievorm zal daarin, zoals de afgelopen 10 jaar bewezen, zeker een rol spelen. Maar niet als basisstrategie zonder deel te nemen aan het politiek debat. Waarbij niet het overtreden van de wet actiedoel is, maar het bestrijden van de wetten die in strijd zijn met het grondrecht.

De ontwikkelingen in Nederland tonen dat goed aan. Daar loopt de ene partij na de andere de kiezer voor de voeten met allerlei boerenburger programma’s. En het ziet er niet naar uit dat de Vlaamse copy past initiatieven van deze Nederlandse partijen en boerenbewegingen veel potten gaan breken. Maar zeg nooit nooit.

Met het stikstofdecreet voor ons staat de vertegenwoordiging van de wereld van de landbouw terug hoog op de agenda en BF heeft geen toekomst indien BF zich niet actief moeit in dit politiek debat.

Dat is geen zaak van een dag ijs. Dat moet goed overwogen worden dwars door de ledenstructuur van BF heen, al is het maar omdat ondanks de regionalisering van het landbouwbeleid door de staatshervormingen, landbouw en voeding een federale zaak blijven . De voedselketen is en blijft een “Belgische” affaire die in het noorden en het zuiden van het land niet veel verschilt.

Grondrecht op grond en recht op recht voor boer en burger

Vandaar een derde voorstel dat ik ook meegedeeld heb in het voorbereidingsinterview voor deze verjaardag.

Het vertrekt van de vaststelling dat de grondrechten van onze boeren nooit grondwettelijk geregeld zijn, behalve het recht op privé- eigendom dat door ABS en BB ingeroepen wordt tegen het stikstofbeleid van de Vlaamse overheid.

Artikel 23 van de grondwet voorziet in het recht op arbeid binnen het kader van sociale bescherming via sociaal overleg. Na de oorlog zijn daarvoor sociale verkiezingen ingesteld die representatieve vakorganisaties machtigen deel te nemen aan de economische democratie naast de politieke democratie.

Artikel 23 Grondwet voorziet ook in het recht op een gezond leefmilieu, maar laat na te verwijzen naar de deelnemers in het tot stand komen ervan om de overheid tot dit recht te verplichten.

Een democratische legitimering van de landbouwersorganisaties bestaat in Frankrijk en in andere landen waar plattelandsverkiezingen gehouden worden. De grote COPEBA boerenbond moet zich daar per regio op gezette tijden verantwoorden voor een electoraat van boeren en andere beheerders van het platteland, naast de zusterorganisatie van BF.

In België worden professionele akkoorden afgesloten in naam van boeren door nooit verkozen onderhandelaars met economische belangen in strijd met kapitaabelangen van de boer-producent. En wordt de vertegenwoordiging van de wereld van de landbouw geregeld via de lijstvormingsdiscussie van een zuil binnen een zogenaamde volkspartij die vandaag een schaduw is van de staatsdragende volkspartij van 100 jaar geleden.

Het ontbreken van een gebiedsgerichte werking in de ruimtelijke ordening van het platteland is daar een gevolg van. De onderwerping aan de free traders van de agro business ten koste van de familiale landbouw een ander.

Men kan zich trouwens de vraag stellen wie de BB vertegenwoordigt in de Nationale Arbeidsraad als het gaat om de koopkracht van de bevolking, een cruciaal thema voor de afzet van de boeren: de landbouwers? De werknemers uit de agro sector? Of het kapitaal van diezelfde agrosector waar BB dominant is? Of het aandeel van KBC?

Dit democratisch deficit is onhoudbaar voor het welzijn van producent en consument. Het wordt tijd dat recht op recht geschiedt voor boer en burger.

Artikel 23 is opengesteld voor herziening door het vorige parlement. Dat wil zeggen dat nu een 2/3 meerderheid kan gevonden worden voor een grondwetswijziging waarin wordt toegevoegd:

+ “het recht op toegang tot grond voor wie de grond bewerkt”. Met een verwijzing naar hetzelfde sociaal overleg als bij de bescherming van het recht op arbeid.

+ “grond en bodem kunnen vermaatschappelijkt worden in het kader van voedselveiligheid”

Het doel van deze grondwetswijziging is drieërlei:

+ Voorrang geven aan de rechten van de bewerkers van de grond voorafgaand aan de grondbezitter en de andere actoren in de voedselketen.

+ De overheden een rechtsbasis geven voor het gebruik van publieke grond voor voedselveiligheid en voedselsoevereiniteit.

+ De basis leggen voor een federale wet voor het houden van plattelandsverkiezingen voor provinciale landbouwkamers met grote raadgevende bevoegdheid inzake ruimtelijke ordening, marktregulering, internationale verdragen tegenover het landbouwbeleid van de regionale overheden.

De toekomst van onze boeren vergt een lange geduldige strijd, erf per erf, markt per markt vertrekkende van het herstel van de democratie.

Het is normaal niet de beste weg om nieuwe instellingen op te richten wanneer er zich nieuwe maatschappelijke problemen voordoen. Tenzij de bestaande instellingen steunen op lobbywerk zonder democratische legitimiteit en zonder grondrechten.

Beleid en belangenvertegenwoordiging moeten steunen op het grondrecht van burgers, van de burgermaatschappij, van producenten, van consumenten, van de overheden zelf (die vandaag supranationale verplichtingen aangaan zonder democratische grondslag) en niet te vergeten, het grondrecht van moeder aarde zelf.

Tegenover de oorlog en de financiële coup die na de pandemie gepleegd is, lijkt oproepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid de kortste weg naar een klimaatverantwoordelijke lokale landbouw.

Maar een burgerlijk ongehoorzaam BF zonder recht op grondrecht van de boer dreigt te worden voorbijgestoken door boeren zelf als militant van een hernieuwd corporatisme en als burger op zoek naar een democratische vertegenwoordiging.

Een fijn feest toegewenst en tot zaterdag.

Neem gerust kontakt i.v.m.

+ Een klacht ter vernietiging van het komend stikstofdecreet
+ Een verzoekschrift voor 500 miljoen euro bankgarantie voor omslag aar biolandbouw
+ Een grondwetswijziging “Grondrecht op grond” .

Raf Verbeke
0497 23.07.60
Grondrechtenactivist
www.rechtoprecht.eu
Boerenbuurthuis en Boerenmarkt De Toekomst
Gent.