…en links zich op het verkeerde been laat zetten
(Tekst: Raf Verbeke. Gepubliceerd in De Groene Belg 2401 Onafhankelijk e-zine – 14de jaargang – /9/2022)
Gelukkig zijn er nog De Groene Belg en Hugues Le Page (zie hier en hier) om ons te voorzien van commentaar over de situatie in Italië.
Italië: het land met de derde economie van Europa die de echte inzet was van de eurocrisis in 2010-2012 waarbij Griekenland diende als stropop.
Italië: het land waar de val van de muur en de implosie van de Sovjet-Unie effectief gepaard ging met de implosie van de bestaande politieke partijen: communisten, socialisten en christendemocraten. Die partijen verdwenen letterlijk van het toneel onder druk van de actie van Italiaanse rechters tegen de maffia. Met als gevolg het nieuwe ‘Trumpiaans’ politieke regime van Berlusconi, dat ook de Belgische politiek de spiegel voor hield en nooit meer weg geweest is. (Bij ons kwamen de partijen versterkt uit de armworsteling met het gerecht.) Berlusconi zelf verdween maar kwam telkens terug. De verkiezingen van morgen zijn door hem uitgelokt. (Zie verder).
Italië: het land waar na Berlusconi’s val tot tweemaal toe (eerst onder Prodi en dan onder Draghi) het idee van een technocratische regering van nationale unie “om het land te redden” vorm kreeg. Die andere variant van ideologische en politieke leegte na de val van de muur.
Hugues Le Page heeft in zijn analyses overschot van gelijk om te wijzen op de endemisch constructieve zwakte van de verschillende centrum-, linkse en populaire krachten in dat Zuid-Europese land om het “democratisch republikanisme” op de kaart te zetten dat nodig is om een mogelijke neo-fascistische regeringsleider na de verkiezingen van zondag de pas af te snijden.
Maar voor dat soort “had dit, had die, had maar” argumenten is het te laat. De kans op een uiterst rechtse regering van Meloni, Salvini en Berlusconi onder de leiding van de eerste, een telg uit de stal van de nazaten van Mussolini, is groot.
Beschouwingen over de armoede, de angst voor armoede en het abstentionisme onder de kiezers zullen komende dagen de revue passeren.
Niets van dat alles zal inzicht brengen als we ons geen rekenschap geven over de nieuwe geopolitieke situatie waarin de oorlog in Ukraine ons heeft geduwd, een oorlog die het rechtstreeks gevolg is van de implosie van de Sovjet-Unie.
Deze implosie was niet het gevolg van de sterkte van het kapitalisme, maar van het feit dat de Sovjetvolkeren hun systeem niet verdedigden. Waarna de volkeren van de EU, op Duitsland na, de soevereiniteit van het volk waarop hun democratieën gebaseerd zijn, niet verdedigden. De uiterst rechtse regering in Italië, indien zou blijken dat die aan de macht komt, zal net zoals de oorlog in Ukraine rechtstreeks het gevolg zijn van het uit handen geven van de soevereiniteit en democratie door de Italiaanse politiek na het uitbreken van de pandemie.
Terwijl Duitsland (onder een regering met socialisten, groenen en liberalen) nu zijn grondwet wijzigt om financieel en militair de nieuwe ‘geopolitieke’ EU te ondersteunen en Ukraine na de inval van Poetin zich kandidaat stelt voor de EU, heeft de gevallen Italiaanse technocratische regering van nationale unie o.l.v. Draghi, eens te meer de virtueel failliete Italiaanse banken en dus de eurozone, gestut. Met dank na het uitbreken van de pandemie, aan het Europees herstelplan en de nieuwe EU-begroting met ‘eurobonds’ op de financiële markten.
Er is geen lezing van de politieke strijd en de klassenstrijd mogelijk in Italië en in gelijk welk ander Europees land zonder een lezing van de machtsgreep door de EU-instellingen boven op de verschillende politieke en economische democratieën. Zonder de fijnmekaniek in de subsidiaire verhouding tussen de EU-instellingen en de diverse politieke regimes in de lidstaten te demonteren. De verkiezingen in Italië lopen voorop op wat ons in België kan te wachten staan in 2024 en houden ons de spiegel voor.
Italië ging de pandemie in met een coalitie regering van ‘centrum links’ (met name de PD) en de ‘5 sterren’-partij die eerder al regeerde met de ‘Lega’ van Salvini, een zusterpartij van het VB. Berlusconi was net als Trump trendsetter, maar overspeelde zijn hand tijdens de euro crisis en viel in ongenade bij de euro- instellingen. De belangrijkste coalitieleider sindsdien was de PD – Partito Democratico – een pot pourri van de nazaten van communisten en christendemocraten.
Hugues Le Page schreef terecht dat net als in België de Italiaanse christen-democraten overal vanuit sleutelposities in de staat een buitengewone politieke machtspositie behouden die ver afstaat van de electorale lilliputter die deze politieke familie geworden is. De vergelijking met Cd&V en CdH is treffend.
Toen de bezorgheden over de pandemie hadden plaatsgeruimd voor “de boel moet draaien” en toen de financiële kladderedatsj bezworen leek na de Europese top van december 2020, deed de sociaal-democraat Renzi de ‘centrum linkse’ PD-regering vallen. Of liever hij speelde hoog spel als regeringspartij met nauwelijks nog stemmen, in de onderhandelingen met de EU over de ‘hervormings’-voorwaarden inzake begroting, banken, liberalisering van sectoren in ruil voor geld van eurobons. Renzi rekende er op dat niemand in de pandemische uitzonderingstoestand de coalitieregering zou durven laten vallen.
Zijn handelen werd enkel en alleen ingegeven door het vergroten van de politieke macht voor zijn partij binnen de regering. En daarbij dacht Renzi zich zo te kunnen opwerpen als de stem onder de bevolking waaronder van boven tot beneden een eurocritisch economisch nationalisme hoogtij viert.
Net als in België steunen de failliete speculatieve banken op de privatisering van grondrenten in handen van de vastgoedsector en op het huizenkapitaal van de Italiaanse middenklassen. Dat familiaal vastgoed chanteert middenklassen en werkende klasse die de waarde van hun huis beschouwen als inkomen. Die chantage drijft links, vakbonden, partijen en middenvelden in de armen van de geopolitieke EU-commissie en haar liberaliseringsmachinerie van eurobons, herstelplannen, green deals, geld voor rechtstaat-sancties en … ‘eigen banken eerst’-reddingsoperaties.
Renzi speelde met vuur en verloor. De brede alliantie van huizenbezitters rond het Europees herstelplan kreeg bij ontstentenis van links een onuitgegeven politiek verlengstuk in de technocratische regering van nationale eenheid. Als een fenix verrees midden de politieke chaos ex Goldman Sachs-man en ex-ECB-voorzitter Draghi die het Italiaanse luik van het Europees herstelplan (250 miljard euro) moest uitvoeren. ALLE partijen, ook de Lega, sloten zich bij Draghi aan. Op een paar ‘5 sterren’-dissidenten en de groep rond de neofascisten van Meloni na, stemde iedereen het vertrouwen in Draghi.
De vakbonden organiseerden een algemene staking tegen de regering Draghi en tegen de asociale verdeling van het herstelgeld. Dit nadat fascistische militanten vakbondslokalen hadden aangevallen.
Het was nu de beurt aan Berlusconi om hoog spel te spelen omdat zijn ambities om president te worden werden gedwarsboomd. Hij deed Draghi vallen met dit keer verkiezingen tot gevolg.
“Eigen banken eerst”
Giorgia Meloni staat met haar ‘Fratelli d’Italia’ al weken op kop in de peilingen en ze kan premier worden. Ze is een rechtstreekse telg van de nazaten van Mussolini, maar net zoals Salvini en de andere extreem-rechtse partijen staat de deelname aan de macht voorop en in dat kader heeft ook zij zich niet alleen verzoend met de ‘sacrosancte’ patronage van de corrupte, speculatieve virtueel failliete Italiaanse ‘haute finance’ die de eurozone bedreigt , maar ook met de ‘Ukrainse Wende’ die de oorlog aan Europa heeft opgelegd na de inval van Poetin. Meloni steunt Ukraine en neemt afstand van het traditioneel extreem rechts geflirt met de Euraziatische geopolitiek van de Russische leiding.
Hier opnieuw een parallel met België waar een nieuwe Vlaams-economisch-nationalistische alliantie midden de eurocrisis onder leiding van Bart De Wever een greep naar de federale macht deed met een oproep aan ‘de markten’ voor ” hervormingen”. Als moet gekozen worden tussen separatisme en ‘eigen banken eerst’ is de keuze snel gemaakt.
‘No taxation without representation’
‘Wait and see’ wat de Italiaanse verkiezingen brengen. Eén ding kan en moet nu al gesteld worden en dat is de verpletterende verantwoordelijkheid van links, ook van de linkse oppositie om onder het mom van Europese solidariteit met Italië in te stemmen met de Europese begroting die de democratische controle over het corona herstelbeleid uit handen gaf van de verkozenen van het volk die zichzelf daarmee buiten spel zetten als verdedigers van de democratie.
Democratie is, als ze ondermijnd wordt door een uitzonderingstoestand geen kwestie van waarden die ook ingezet moeten worden tegen heropduikend fascisme, maar is eerst en vooral een belangenstrijdmiddel waarvan de kern luistert naar het aloude gezegde waarmee de moderne democratie ter wereld gekomen is in burgerlijke revoluties vanaf de 17 de eeuw: “no taxation without representation“.
Wat het volk, een natie, in de moderne tijden van kapitalisme en mondialisering bindt is meer dan het bestaan van een politieke gemeenschap met zijn instellingen, waarden en normen en een verbeelding van een algemeen belang. Dit algemeen belang heeft als voorafgaandelijke voorwaarde het bestaan van een staatsapparaat dat gevoed en onderhouden moet worden door een munt, een centrale bank, een schatkist, belastingen, leningen, financiële en andere marktregels en begrotingen die onder toezicht staan van de volksvertegenwoordiging. Het is de essentie van de politiek en van de notie van representatie zelf dat het volk niet rechtstreeks de boekhouder kan zijn van zijn eigen geld, het geld van de staat, maar de controle over het geld van het volk altijd zal delegeren aan een parlement dat in laatste instantie , in oorlog en vrede, de uitvoerende macht de ontlasting moet geven van inkomsten en uitgaven van de staat.
Links in dit land en in Europa heeft dit ABC van de moderne democratie over boord gegooid en heeft zich na de val van de muur in de armen gegooid van de permanente geopolitieke en technocratische uitzonderingstoestand en daarmee de kritiek op een gedepolitiseerd bestuur boven op de democratie letterlijk in handen gegeven aan fascisten die niets anders zijn dan een politieke reactie in en op een uitzonderingstoestand buiten de democratische grondwettelijke orde.
Of Hugues Lepage het hiermee eens is weet ik niet. Maar zijn terechte kritiek op links in de gebeurtenissen in Italië van zondag kunnen enkel op deze wijze opgevuld worden willen we het debat over 2024 in dit land op gegronde basis voeren .
‘Het ideologisch gat’
Als uitsmijter een anekdote uit Antwerpen. Eind 2019. De Europese Raad wilde op de top van december 2019 werk maken van het laatste luik van de zogenaamde banken unie, een resolutiefonds voor het opkuisen van de schulden van failliete systeembanken die na de eurocrisis onder toezicht van de ECB gekomen zijn en waarvoor Merkel jaren gevochten heeft om haar eigen Landesbanken en Deutsche Bank het hand boven het hoofd te houden.
Op dat ogenblik nodigde het VB Salvini uit in Antwerpen, maar de man nam amper een kwartier het woord. Hij zat vast in de Italiaanse senaat waar zijn stem nodig was om de Italiaanse instemming met de unanimiteit in de Europese raad over de banken unie te blokkeren. Van Grieken charterde dan maar een vliegtuig dat in Deurne landde en de Lega leider even kon presenteren als een trofee.
Een manifestatie van anti fascisten betoogde tegen de extreem rechtse leider. De actie was gericht tegen de opkomst van extreem rechts en racisme, maar sprak met geen woord over hoe de Lega stokken die in de wielen van het eurobeleid stak en daarmee in nationalistische termen deed wat links moet doen om het gat te vullen. Niet het gat van de begroting, maar het ideologisch gat dat gaapt en het volk en de democratie onteigent van hun grondrechten.
Die onachtzaamheid van links in Antwerpen stond symbool voor de passiviteit van links in heel Europa en spreidde het bedje voor Draghi en nu voor Meloni.