Grond Recht Wonen – Recht op Recht

(Overgenomen uit De Groene Belg 2243 Onafhankelijk e-zine – 13de jaargang – 10/12/2021)

Van grondrechten op papier tot grond in gemeenschapsbezit

Gisteren en vandaag organiseert de Amerikaanse president Joe Biden een tweedaagse ‘virtuele’ “Top voor Democratie”. Biden wil zo het thema democratie hoog op de internationale agenda zetten. Over een jaar moet er een tweede en fysieke Top komen. Want de democratische instellingen worden volgens Biden in steeds meer landen ondermijnd, van binnenin en van buitenuit.

Nogal wat berichtgeving over de top ging over opvallende niet-geïnviteerden: landen zoals China, Rusland, Hongarije en Rwanda. Met name ‘Peking’ reageerde gepikeerd en stelde dat China zijn eigen ‘socialistische vorm van democratie’ heeft. Maar dan wel een ‘staatsgeleide democratie’ waarin burgers ten allen tijde kunnen ‘verdwijnen’ als ze al niet geëxecuteerd worden. Moet de CCP, de Chinese Communistische Partij zich niet omdopen tot KCCKP ? De Kapitalistische Chinese Communisten-Komedianten Partij.

Anderzijds snijdt de Chinese kritiek dat de Amerikaanse democratie “een spel van geldpolitiek is”, wel degelijk hout. (zie 1)

Geen democratie zonder grondwet en grondrechten

Op de keper beschouwd is echte democratie – echt bestuur door en voor het volk – alleen maar mogelijk in kleinschalige samenlevingsverbanden. Zodra de duivelse drievuldigheid ontstaat van ‘polis (stad) – politie – politiek’, is het grotendeels om zeep.

Een belangrijk aspect om staten toch als min of meer ‘democratisch’ te erkennen, ligt in de bescherming van zogenaamde ‘grondwettelijke rechten en vrijheden’.

Op een webstek van de Nederlandse overheid kan je vernemen dat “er 2 soorten grondrechten zijn: Klassieke grondrechten: de burgerlijke en politieke rechten. Dit zijn onder andere het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, recht op privacy, godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod. Sociale grondrechten: de economische, sociale en culturele rechten. Dit zijn onder andere het recht op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs.

Sociale grondrechten zijn meestal niet afdwingbaar bij de rechter, maar klassieke grondrechten wel. Zo kan een burger een kort geding aanspannen als een gemeente zonder goede redenen een demonstratie wil verbieden.” (2)

Geen grondwet en grondrechten zonder grond?

We mogen dus – kort door de bocht – wel politiek ons zegje doen en een godsfantasie naar keuze volgen, maar het recht op een stuk grond voor onze toch zo noodzakelijke huisvesting, dat valt niet af te dwingen.

Dat is ook moeilijk te realiseren, nu het aantal mensen op de bewoonbare 17 % van onze planeet – meer dan 70 % is water, zo’n 13 % woestijn en bergen – zo hoog ligt dat mensen met miljoenen in megasteden op elkaar gestapeld moeten wonen.

Het stomme feit dat we met veel te veel zijn, maakt dus al het eerste deel van de term ‘grond-rechten’ onmogelijk. Er is gewoon geen grond genoeg. Waarom dan nog spreken van ‘grond’-rechten. Spreken we niet beter over ‘basisrechten’ ?

Ondertussen blijven de huizenprijzen wereldwijd stijgen, zo meldde Knack op woensdag 8 december. (3) Wereldwijd verwacht men dat de vastgoedboom in 2022 nog zal doorzetten. Dit door speculatie, zeer zeker, maar ook door dat alweer stomme feit dat onze soort ieder jaar meer dan 80 miljoen exemplaren extra erbij dropt op de planeet.

En niet alleen de prijzen van woningen stijgen, ook bv. die van landbouwgronden nu onder andere Chinezen wereldwijd op vruchtbare gronden jagen.

Bon, wie wil er dan nog spreken van grond-rechten ? Wel, iemand zoals Raf Verbeke blijft het toch doen.

Berlijns en Gents grondrechten-activisme

Op de middag van zaterdag 3 december kwamen Verbeke en medestanders samen aan de Gentbrugse Arsenaalsite. Ze hingen er een groot spandoek op om de verkoop van het terrein aan te kaarten en een volksraadpleging te eisen om na te denken over wat er moet gebeuren met publieke gronden.

Het Laatste Nieuws had hierover een kort bericht op zondag 4 december. Journalist Cedric Matthys informeerde dat “de Arsenaalsite in Gentbrugge inmiddels al even verkocht is” (aan West-Vlaamse ondernemers), “maar dat houdt een groep van actievoerders niet tegen om te blijven protesteren. De oude spoorwegwerkplaats ging voor minstens 60 miljoen euro van de hand. Transacties die in de toekomst niet meer mogen plaatsgrijpen, vindt spreekbuis Raf Verbeke: “Met de opbrengst van de verkoop zal de NMBS vastgoedoperaties in Brussel financieren. Het geld verdwijnt gewoon uit Gent.”

In een VRT-bericht voegde Verbeke daar dit aan toe: “Zelfs als de nieuwe eigenaars niets met de site doen, zal die site hun winst opleveren. Ze krijgen namelijk grondrente, zonder dat ze er zelf verdienste aan hebben.” “Banken en financiële groepen speculeren zo op een grond die eigenlijk in gemeenschapsbezit zou moeten zijn”, legt Verbeke uit. “Het is dankzij investeringen en arbeid van de gemeenschap dat de nieuwe eigenaars grondrente kunnen maken. Maar we geven niet op. We bekijken nu hoe we een volksraadpleging kunnen houden waarbij mensen zelf mogen nadenken over de verkoop van publieke gronden.” (4)

Het actiecomité wil dus een volksraadpleging. Raf Verbeke: “We willen het fundamenteel debat mee op gang brengen. Grond moet in gemeenschapsbezit blijven. Hier kunnen perfect sociale woningen gebouwd worden.”

Verbeke haalt inspiratie uit wat er recent gebeurde in Berlijn. 56,4 % van de bevolking stemde er – op de dag van de parlementsverkiezingen nota bene – voor de socialisatie van private woningmaatschappijen. Dus voor het terug in publieke handen nemen van grote geprivatiseerde ‘woonkazernes’. “Dit referendum inspireert heel wat mensen in Europa”, stelt Verbeke. “Ook wij kunnen er uit leren.”

Op www.volksraad.be valt er meer te vernemen over het verzet in het Gentse tegen onder andere de recente “verkoop van meer dan 3.000 sociale woningen in Gent door huisvestingsmaatschappijen de Volkshaard en Habitare. De vervreemding in private handen van het Arsenaal, van het Pand, van publieke gronden aan Huts, Versele e.a. blijken zelfs maar druppels op een hete plaat te zijn in een voortschrijdend proces van grondspeculatie. Zonder duurzaam herstel na de pandemie. Ten koste van een klimaatverantwoordelijk, democratisch en sociaal beleid.”

Op maandag 6 december kwam er een nieuwe actie waarbij het Blauwhuis aan de rand van de stad via een voetmars verbonden werd met het Pand in het centrum van de stad. Aan het Pand volgde een ‘Woondemo’.

Het Volkshuis ‘De Creeser’ gaf eerder al plaats aan deze discussie in de reeks “kom uit uw kot” vorig jaar met de inleiding “Grondrente, grondwet en grondrecht” en de avond “De grond van de zaak is de zaak van de grond” waar Robbe Demey zijn ideeën en werk presenteerde rond grond, grondbezit, grondbelasting. Demey baseert zich op oude theorieën en nieuwe debatten over klimaat en ecologie.

Ondertussen worden er ook juridische stappen ondernomen: zie Woonzaak.be: Home | Woonzaak

‘Woonzaak’ vertrekt vanuit “de grote problemen met toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit, én woonzekerheid op de private huurmarkt. Wie geen toegang heeft tot een sociale woning, en op de private huurmarkt niet (meer) terecht kan, belandt in het grijze wooncircuit of in situaties van dakloosheid. En dit vinden wij onaanvaardbaar! Wonen is een grondrecht. De Vlaamse overheid neemt echter onvoldoende initiatief om dit recht ook effectief te waar te maken.”

Via de juridische weg, wil Woonzaak “de Vlaamse overheid alsnog overtuigen om de nodige maatregelen te treffen.”: Welkom – immoneb.be

Een andere Gentse organisatie die actie voert rond het thema wonen, is de ‘armoedeorganisatie Kras VZW’. Zij lanceerde op dinsdag 30 november het zogenaamde “‘Immoneb, een website en gelijknamig kantoor voor betaalbaar wonen in Gent. Of zo moet het lijken”, valt er te lezen in een VRT-bericht, “want in werkelijkheid is het een campagne om de wooncrisis in Gent zichtbaar te maken. Mensen in armoede tonen er foto’s van hun woning die in erbarmelijke staat is.” (5)

Speculatie ook in Brussel en elders

En terwijl de ene armoede-organisatie zich de ziel uit het lijf werkt, verknoeit een ander het imago van de sector zoals het geval lijkt bij de Brusselse “armoede-vzw Poverello” .

“De organisatie blijkt steenrijk, maar gebruikt haar geld nauwelijks voor armenwerking” viel woensdagochtend te lezen in een mail van het Decroos-fonds voor onderzoeksjournalistiek. “Er wordt gretig vastgoed aangekocht dat veelal leeg blijft staan.”

Tijdens een onderzoek van de gang van zaken werd nog een tweede schandaaldossier boven gespit: dat van vzw Rafaël. “Een verhaal van belangenvermenging, wanbeheer en uitbuiting, waarin zowel de nieuwe gedelegeerd bestuurster van de vzw als de top van de Belgische Kerk de hoofdrollen spelen.” De reportage over beide vzw’s was op woensdag 8/12/2021 te bekijken in het RTBF-programma #Investigation op La Une om 20u20. (6)

Zonder actieve burgers kunnen politici de maatschappelijke problemen niet eens meer kennen, laat staan ze oplossen

Ondertussen neemt door de gestage legale en illegale instroom van migranten en vluchtelingen, het aantal daklozen in de steden almaar toe en ‘swingen’ de huur- en woningprijzen de pan uit. Tot profijt van al wie er van profiteren kan.

Als we dan terugdenken hoe bijvoorbeeld het Antwerpse SP.a-kopstuk dat een tijd ‘aanhield’ met NVA-kopstuk Liesbeth Homans, zelf ook verhuurder van panden bleek – waarin moeten parlementsleden hun riante wedde anders investeren ? – wat moet je dan verwachten van politici wiens ‘basisvergoeding’ als ‘Vlaams parlementslid’ 81.106,62 euro bruto per jaar bedraagt ? (7)

Van Raf Verbeke herinner ik me een uitspraak die hij vaak citeert van Carine Russo, één van de moeders van de door Marc Dutroux ontvoerde kinderen. Namelijk dat de politici niet meer in staat zijn de maatschappelijke problemen op te lossen en dat ze de burgers nodig hebben. Je zou er nog kunnen aan toevoegen dat de meeste politici net door de riante weddes die ze zichzelf toekennen en de astronomische bedragen die hun partijen uit de belastingkas zuigen, niet eens meer in staat zijn de maatschappelijke problemen te kennen. Wie te veel geld en de daarbij horende connecties heeft, verliest finaal alle gevoel en connectie met de realiteit van de meerderheid van de ‘gewone’ mensen die het zonder politieke privilegies moeten stellen. (jpe)